‘Het gevoel van onveiligheid onder de bevolking is niet gegrond’
Room for Discussion had deze middag Ard van der Steur, de minister van Veiligheid & Justitie, op bezoek. Hij kwam praten over veiligheid en dan met name over de balans tussen veiligheid en privacy, en etnisch profileren. ‘Veiligheid is ook als student kunnen gaan stappen zonder in elkaar geslagen, verkracht of overvallen te worden.’
Het kon natuurlijk niet anders, twee dagen na de Amerikaanse verkiezingen: de eerste vraag is wat minister Van der Steur vindt van de nieuwe president. Zeker nadat hij vorige week zei dat het ‘voor Nederland het beste is als Clinton die post gaat vervullen.’ Volgens Van der Steur omdat Clinton meer internationale ervaring heeft dan Trump. Maar hij maakt zich desalniettemin geen zorgen over de toekomstige samenwerking. Hoewel hij dinsdag wel ‘verrast opstond, met hetzelfde gevoel als bij de Brexit’. Hij verwacht ook niet dat de benoeming van Trump invloed zal hebben op de veiligheidssituatie in Nederland. ‘De Amerikaanse belangen zijn niet anders dan de onze: terrorismebestrijding.’
Hete brij
Er is veel te bespreken en een uur is maar kort, dus de presentatoren beginnen de discussie met drie stellingen waar Van der Steur alleen ‘ja’ of ‘nee’ op mag antwoorden. Presentator: ‘Daarna mag u om de hete brij heen draaien.’ Van der Steur: ‘Of een heel lang antwoord geven waarin ik geen “ja” en geen “nee” zeg.’ Presentator: ‘Dan ga ik u onderbreken, dus dat komt goed.’ De toon is gezet.
1. Nederland is een veiliger land geworden sinds het aantreden van Rutte II. ‘Ja’. 2. Het gevoel van onveiligheid onder de bevolking is gegrond. ‘Nee’. 3. We hanteren strengere normen voor allochtonen dan voor autochtonen. ‘Nee’. Dan mag Van der Steur nuanceren. Het langst wordt er gepraat over privacy. ‘Want nemen veiligheidsmaatregelen niet alleen maar toe? Als het veiliger wordt, denkt iedereen dat ze werken, en als het niet veiliger wordt, komen er meer,’ zegt een van hen. Daar is Van der Steur het niet mee eens. ‘Er zijn nog zoveel veiligheidsmaatregelen die andere landen hanteren en wij nog niet, zoals preventief opsluiten. Bovendien worden maatregelen altijd vooraf en na implementatie onderzocht en als ze niet werken worden ze afgeschaft. Maar dat gebeurt niet vaak.’
Of al deze maatregelen per definitie ten koste gaan van onze privacy weet Van der Steur niet. ‘In sommige gevallen neemt de privacy juist toe, want we kunnen de moderne technologie tegenwoordig gericht inzetten op het individu in plaats van naar de bulk te kijken.’ Hij vindt het niet terecht dat privacy en veiligheid altijd tegenover elkaar worden gezet als tegenpolen. ‘Want ook een samenleving zonder privacy is geen veilige samenleving.’
Volgens de minister is het de komende jaren zaak de zorgen en de voordelen van nieuwe technologische mogelijkheden tegen elkaar af te zetten. ‘Hoe gebruiken we bijvoorbeeld big data zonder dat er misbruik van wordt gemaakt?’ Als ander voorbeeld noemt hij de Whatsapp-encryptie. ‘Het zou heel handig zijn als er een voorgefaciliteerde achterdeur in dit beveiligingssysteem zou zitten, waar wij door kunnen om criminelen of terroristen in de gaten te houden. Toch kiezen wij hier niet voor, omdat mensen met kwaad in de zin deze achterdeur dan ook zouden kunnen vinden.’
1984
Tot slot van dit onderwerp wordt Van der Steur gevraagd of hij de mate van privacyschending ten behoeve van de veiligheid – cameratoezicht, bodyscans, permanente identificatieplicht, preventief fouilleren, verplicht vingerafdrukken afstaan bij paspoorten et cetera – nog wel proportioneel vindt. ‘We wegen alle maatregelen zorgvuldig af en ik sta overal volledig achter.’
Om dan toch nog maar even terug te gaan naar Orwell: ‘In hoeverre kan het 1984-schrikbeeld werkelijkheid worden?’ Daar gelooft Van der Steur niet in. Maar hij vindt wel dat iedereen, zeker in de politiek, het boek zou moeten lezen, evenals Aldous Huxley’s Brave New World, Kafka en Elementaire deeltjes van Michel Houellebecq. ‘Allemaal boeken die dezelfde thematiek behandelen en waarmee je voor jezelf kan bepalen wat je wel en niet acceptabel vindt.’
